อาการคลื่นไส้อาเจียนจากยาเคมีบำบัด (chemotherapy-induced nausea and vomiting หรือ CINV) เป็นอาการไม่พึงประสงค์สำคัญที่พบจากการรักษาด้วยยาเคมีบำบัด ซึ่งส่งผลกระทบที่ร้ายแรงอย่างมากต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับการรักษาด้วยยาเคมีบำบัด กลไกการเกิดอาการคลื่นไส้อาเจียนจากยาเคมีบำบัดเกี่ยวข้องกับสารสื่อประสาทหลายชนิดโดยเฉพาะอย่างยิ่ง serotonin, substance P และ dopamine การตอบสนองโดยการอาเจียนนี้เกิดขึ้นผ่านศูนย์ควบคุมการอาเจียน (vomiting center) ซึ่งรับสัญญาณกระตุ้นจากทั้งระบบประสาทส่วนกลางและระบบประสาทส่วนปลาย แนวทางปฏิบัติทางคลินิกในการพิจารณาเลือกใช้ยาสำหรับป้องกันอาการคลื่นไส้อาเจียนจากยาเคมีบำบัด ซึ่งเป็นที่ยอมรับกันอย่างแพร่หลายในปัจจุบันได้ถูกกำหนดโดยองค์กร National Comprehensive Cancer Network (NCCN) ซึ่งเป็นเครือข่ายความร่วมมือของศูนย์มะเร็งในสหรัฐอเมริกา ซึ่งได้ปรับปรุงแนวทางปฏิบัติฉบับล่าสุดในปี ค.ศ. 2022 และได้จำแนกระดับความเสี่ยงตามโอกาสในการเกิดอาการคลื่นไส้อาเจียนจากยาเคมีบำบัด โดยขึ้นอยู่กับชนิดและรูปแบบของยาเคมีบำบัดว่าเป็นรูปแบบฉีดเข้าทางหลอดเลือดดำหรือรับประทาน ยาและกลุ่มยาที่ถูกแนะนำให้ใช้สำหรับป้องกันอาการคลื่นไส้อาเจียนจากยาเคมีบำบัดในปัจจุบัน ได้แก่ ยากลุ่ม 5-HT3 receptor antagonists, ยากลุ่ม NK1 receptor antagonists, ยากลุ่ม dopamine receptor antagonists รวมถึงยาอื่น ๆ เช่น dexamethasone, olanzapine, lorazepam เป็นต้น ทั้งนี้ แนวทางปฏิบัติของ NCCN ปี ค.ศ. 2022 ได้แนะนำการเลือกใช้ยาสำหรับป้องกันอาการคลื่นไส้อาเจียนที่เกิดจากยาเคมีบำบัด โดยพิจารณาตามระดับความเสี่ยงในการเกิดอาการคลื่นไส้อาเจียนเป็นหลัก

ยาเคมีบำบัด, อาการคลื่นไส้อาเจียนจากยาเคมีบำบัด, ระดับความเสี่ยง, แนวทางปฏิบัติของ NCCN ปี ค.ศ. 2022

เมื่อสมัครสมาชิกเรียบร้อยแล้ว สามารถอ่านบทความแล้วทำแบบทดสอบ Online ได้ที่
https://pharmacy.mahidol.ac.th/dic/cpe