บทคัดย่อ
ฟ้าทะลายโจร [Andrographis paniculata (Burm.f.) Nees] ประกอบด้วยสารสำคัญกลุ่มไดเทอร์ปีนแลคโตน (diterpene lactones) เช่น สารแอนโดรกราโฟไลด์ (andrographolide) และ 14-ดีออกซี-11,12-ไดดีไฮโดรแอนโดรกราโฟไลด์ (14-deoxy-11,12-didehydroandrographolide) และการศึกษาทางคลินิกของฟ้าทะลายโจร พบว่ามีผลในการบรรเทาอาการท้องเสีย อาการหวัด (common cold) เจ็บคอ และอาการติดเชื้อในระบบหายใจส่วนบน จึงถูกจัดอยู่ในรายการยาจากสมุนไพร ในบัญชียาหลักแห่งชาติ เป็นยารักษากลุ่มอาการของระบบทางเดินหายใจ มีข้อบ่งใช้ในการบรรเทาอาการของโรคหวัด เช่น เจ็บคอ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ และเป็นยารักษากลุ่มอาการของระบบทางเดินอาหาร ในการบรรเทาอาการท้องเสียชนิดที่ไม่เกิดจากการติดเชื้อ เช่น อุจจาระไม่เป็นมูก หรือมีเลือดปน และมีข้อมูลงานวิจัยเกี่ยวกับการเกิดอันตรกิริยาระหว่างฟ้าทะลายโจรและยาแผนปัจจุบัน ได้แก่ ผลต่อกระบวนการเมแทบอลิซึมของยา ผลต่อเอนไซม์ cytochrome P450 (CYP 450) ต่างๆ และผลต่อยาแผนปัจจุบัน ได้แก่ ยาต้านการแข็งตัวของเลือด วาร์ฟาริน (warfarin) ยาต้านมะเร็ง ได้แก่ 5-ฟลูออโรยูราซิล (5-fluorouracil), แพคคลิแทกเซล (paclitaxel) และซิสพลาติน (cisplatin) ยาต้านอักเสบชนิดที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ ได้แก่ เอทอริคอกซิบ (etoricoxib), นาพรอกเซน (naproxen) และ นาบูมีโทน (nabumetone) ยารักษาเบาหวาน ไกลบูไรด์ (glyburide) และยารักษาโรคหอบหืด ทีโอฟิลลีน (theophylline) ซึ่งข้อมูลงานวิจัยในขณะนี้ เป็นเพียงการทดสอบในหลอดทดลองและสัตว์ทดลองเท่านั้น อย่างไรก็ตาม ฟ้าทะลายโจรเป็นสมุนไพรชนิดหนึ่งที่คนไทยนิยมใช้ หากผู้ป่วยมีการใช้ฟ้าทะลายโจรร่วมกับยาแผนปัจจุบันที่มีข้อมูลการเกิดอันตรกิริยาร่วมกับฟ้าทะลายโจร แล้วเกิดความผิดปกติต่อร่างกาย ควรปรึกษาแพทย์ เพื่อประเมินอาการและติดตามผลการรักษา ควรระมัดระวังการใช้ร่วมกัน หรือใช้ภายใต้คำแนะนำหรือการดูแลของแพทย์ เพื่อประสิทธิผลในการรักษาและเพื่อป้องกันการเกิดความเป็นพิษจากการใช้สมุนไพรร่วมกับยาแผนปัจจุบัน
คำสำคัญ
ฟ้าทะลายโจร, อันตรกิริยาระหว่างสมุนไพรกับยาแผนปัจจุบัน, andrographolide, diterpene lactones