บทคัดย่อ
ตรีผลาเป็นตำรับยาพื้นฐานของการแพทย์อายุรเวทอินเดียและมีประวัติการใช้ในการแพทย์แผนไทยมายาวนานและเป็นที่รู้จักแพร่หลาย ชื่อพิกัดมาจากคำว่า “ตรี” หมายถึง สาม และ “ผะ-ลา” หมายถึง ผล หมายถึงพิกัดที่ประกอบด้วยส่วนผลของพืช 3 ชนิดคือ สมอพิเภก, สมอไทยและมะขามป้อม เป็นพิกัดยาประจำฤดูร้อนที่ช่วยลดความร้อนภายในร่างกาย มีสรรพคุณรักษาสมดุลธาตุ เป็นยาอายุวัฒนะ ช่วยขับล้างพิษโดยเฉพาะระบบทางเดินอาหารและระบบเลือด สารสำคัญที่เป็นองค์ประกอบหลักในพิกัดตรีผลาคือ สารกลุ่มฟีนอลิกและแทนนิน แบ่งเป็น 4 กลุ่มหลักคือ
1. กรดเชบูลิกและสารกลุ่มอัลลาจิแทนนินชนิดที่มีกรดเชบูลิกในโครงสร้าง
2. สารกลุ่มอัลลาจิแทนนินชนิดที่ไม่มีกรดเชบูลิกในโครงสร้าง
3. กรดแกลลิกและสารกลุ่มแกลเลตเอสเทอร์
4. กรดอัลลาจิก
บทความนี้ได้กล่าวถึงฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาและสารออกฤทธิ์ของพิกัดตรีผลาได้แก่ ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ, แก้ท้องผูก, ลดระดับไขมันในเลือดและฤทธิ์ต้านแบคทีเรียและลดการอักเสบในช่องปาก