บทคัดย่อ
โรคติดเชื้อนิวโมค็อกไค (pneumococcal disease) เกิดจากแบคทีเรีย Streptococcus pneumoniae ซึ่งมีมากกว่า 90 ซีโรทัยป์ (serotype) โดยซีโรทัยป์ที่แทรกซึมได้ (invasive serotypes) จะก่อให้เกิดการเจ็บป่วยที่รุนแรง คือ invasive pneumococcal disease (IPD) ได้ โดยเฉพาะในผู้สูงวัย (อายุมากกว่า 65 ปี) วัคซีนที่ใช้ป้องกันโรคนี้ในปัจจุบันมี 2 ชนิด คือวัคซีนที่ได้จากแคปซูลของเชื้อที่เป็นสารพอลิแซ็กคาไรด์ (pneumococcal polysaccharide vaccine, PPSV) และวัคซีนเชื่อมผนึก (pneumococcal conjugate vaccine, PCV) ที่ได้จากการเชื่อมผนึกของสารพอลิแซ็กคาไรด์และสารโปรตีน วัคซีนที่มีจำหน่ายในปัจจุบัน ได้แก่ 1) PPSV-23 ที่ได้จากพอลิแซ็กคาไรด์ของเชื้อก่อโรคซีโรทัยป์ที่แทรกซึมได้ 23 ซีโรทัยป์ และ 2) PCV-13 ที่ได้จากพอลิแซ็กคาไรด์ของเชื้อก่อโรค 13 ซีโรทัยป์กับโปรตีนพาหะที่ไม่ก่อพิษ cross reacting material (CRM) ซึ่งเป็นผลจากการกลาย (mutant) ของสารพิษที่ก่อโรคคอตีบ (diphtheria toxin) วัคซีนทั้งสองชนิดนี้มีข้อดีข้อด้อยที่แตกต่างกัน PPSV-23 มีความสามารถในการกระตุ้นภูมิคุ้มกันต่อเชื้อก่อโรคได้ครอบคลุมมากกว่าคือ 23 ซีโรทัยป์ ในขณะที่ PCV-13 มีคุณสมบัติเป็นแอนติเจนที่ดีกว่า จึงสามารถกระตุ้นให้เกิดภูมิคุ้มกันต่อเชื้อก่อโรคในระดับที่สูงกว่า อย่างไรก็ตามในปัจจุบันการให้วัคซีนนี้โดยเฉพาะในผู้สูงวัยจะแนะนำฉีดวัคซีนทั้งสองชนิดโดยให้ห่างกันไม่ต่ำกว่า 1 ปี