บทความวิชาการ
ผลิตภัณฑ์ยาเคมีบำบัดรูปแบบตัวพาที่มีขนาดนาโนเมตร (nanocarriers) ที่มีจำหน่ายในประเทศไทย
ชื่อบทความ ผลิตภัณฑ์ยาเคมีบำบัดรูปแบบตัวพาที่มีขนาดนาโนเมตร (nanocarriers) ที่มีจำหน่ายในประเทศไทย
ผู้เขียนบทความ ผศ.ดร.ภญ. อมราพร วงศ์รักษ์พานิช, ผศ.ดร.ภก. จิรพงศ์ สุขสิริวรพงศ์
สถาบันหลัก คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
รหัสกิจกรรม 1002-1-000-004-02-2562
ผู้ผลิตบทความ คลังข้อมูลยา
การเผยแพร่บทความ เฉพาะสมาชิกผู้ผลิตบทความ  
วันที่ได้รับการรับรอง 05 ก.พ. 2562
วันที่หมดอายุ 04 ก.พ. 2563
หน่วยกิตการศึกษาต่อเนื่อง 3.5 หน่วยกิต
บทคัดย่อ
การรักษาโรคมะเร็งด้วยยาเคมีบำบัด (chemotherapy) เป็นการรักษาโดยการให้ยาเข้าร่างกายเพื่อให้ยาออกฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตและทำลายเซลล์มะเร็งที่มีการแบ่งตัวอย่างรวดเร็วและต่อเนื่อง ขัดขวางกระบวนการแบ่งเซลล์ของเซลล์มะเร็งในระยะต่างๆ แต่ยาเคมีบำบัดมักขาดความจำเพาะเจาะจงต่อเซลล์มะเร็ง ทำให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์จากยาที่รุนแรง จึงมีการนำระบบตัวพาที่มีขนาดนาโนเมตร (nanocarriers) มาใช้ในการนำส่งยาเคมีบำบัดสู่เนื้อเยื่อมะเร็งอย่างจำเพาะเจาะจง ระบบตัวพาที่มีขนาดนาโนเมตรนี้สามารถนำส่งยาสู่มะเร็งเป้าหมายได้ด้วย 2 กลไกหลัก คือ การนำส่งสู่มะเร็งได้เอง (passive targeting) ที่อาศัยช่องว่างของเซลล์บุผนังหลอดเลือดบริเวณเนื้อเยื่อมะเร็งที่กว้างกว่าปกติ และ การนำส่งสู่มะเร็งเป้าหมายอย่างจำเพาะ (active targeting) ที่ใช้ความสามารถในการเข้าจับระหว่างโมเลกุลเป้าหมาย (targeting ligand) บนผิวของระบบตัวพากับตัวรับเป้าหมาย (target receptor) บนผิวเซลล์มะเร็ง ตัวอย่างของระบบตัวพาที่มีขนาดนาโนเมตร เช่น polymer-drug conjugates, พอลิเมอริกนาโนพาร์ทิเคิล (polymeric nanoparticles), ลิโพโซม (liposomes), ไมเซลล์ (micelles) และเดนไดรเมอร์ (dendrimers) ปัจจุบันยาเคมีบำบัดที่พัฒนาโดยใช้ระบบตัวพาที่มีขนาดนาโนเมตรและมีจำหน่ายในประเทศไทยมีจำนวน 2 ผลิตภัณฑ์ คือ doxorubicin hydrochloride liposome (Doxil® หรือ Caelyx®) และ paclitaxel protein-bound particles (Abraxane®) ผลิตภัณฑ์ doxorubicin hydrochloride liposome มีลักษณะเป็นถุงไขมันขนาดเล็กบรรจุ doxorubicin รูปผลึกในแกนกลางลิโพโซม มีความคงตัวสูงและมีการรั่วของตัวยาสำคัญออกจากอนุภาคน้อย ที่ผิวของลิโพโซมประกอบด้วยสายโซ่ของ polyethylene glycol (PEG) จึงเพิ่มระยะเวลาในการไหลเวียนในกระแสเลือดได้นานขึ้น สามารถนำส่งตัวยาสำคัญสู่เนื้อเยื่อมะเร็งอย่างจำเพาะเจาะจงด้วยกลไกการนำส่งสู่มะเร็งได้เอง ส่วน paclitaxel protein-bound particles เป็นอนุภาคที่เกิดจากการจับกันระหว่าง paclitaxel กับโปรตีนอัลบูมิน เป็นระบบตัวพาที่ถูกพัฒนาขึ้นเพื่อหลีกเลี่ยงอาการไม่พึงประสงค์ที่เกิดจากตัวทำละลายใน paclitaxel รูปแบบดั้งเดิม สามารถนำส่งตัวยาสำคัญสู่มะเร็งเป้าหมายได้โดยใช้ทั้ง 2 กลไก คือ การนำส่งสู่มะเร็งได้เองและการนำส่งสู่มะเร็งเป้าหมายอย่างจำเพาะ ในการศึกษาทางคลินิกพบว่าทั้ง 2 ผลิตภัณฑ์นี้ มีประสิทธิภาพในการรักษามะเร็งดีกว่าหรือเทียบเท่ากับยารูปแบบเดิม และก่อให้เกิดอาการข้างเคียงน้อยกว่ารูปแบบดั้งเดิมอีกด้วย
คำสำคัญ
Nanocarriers; เคมีบำบัด; doxorubicin; paclitaxel; liposome; protein-bound particles
วิธีสมัครสมาชิก


เมื่อสมัครสมาชิกเรียบร้อยแล้ว สามารถอ่านบทความแล้วทำแบบทดสอบ Online ได้ที่
http://www.pharmacy.mahidol.ac.th/dic/cpe