บทความวิชาการ
ความหลากหลายของยีนที่สัมพันธ์กับการแพ้ยาทางผิวหนังชนิดรุนแรงจากยาคาร์บามาซีพีนในประชากรไทย
ชื่อบทความ ความหลากหลายของยีนที่สัมพันธ์กับการแพ้ยาทางผิวหนังชนิดรุนแรงจากยาคาร์บามาซีพีนในประชากรไทย
ผู้เขียนบทความ ดร.ทนพ.ปฐมพงษ์ สถาพรพงษ์
สถาบันหลัก วิทยาลัยเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิต
รหัสกิจกรรม 1012-1-000-002-01-2566
ผู้ผลิตบทความ วิทยาลัยเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิต
การเผยแพร่บทความ ผู้ประกอบวิชาชีพทุกคน 
วันที่ได้รับการรับรอง 02 ม.ค. 2566
วันที่หมดอายุ 01 ม.ค. 2567
หน่วยกิตการศึกษาต่อเนื่อง 2.5 หน่วยกิต
บทคัดย่อ
เนื่องด้วยศูนย์เฝ้าระวังความปลอดภัยด้านผลิตภัณฑ์สุขภาพ สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ได้รายงานถึงอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาชนิดผื่นแพ้ยาทางผิวหนังชนิดรุนแรงในประชากรไทย ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2527-2559 พบว่า ยาหลายชนิดทำให้เกิดผื่นแพ้ยาทางผิวหนังชนิดรุนแรง ได้แก่ อัลโลพูลินอล (allopurinol), คาร์บามาซีพีน (carbamazepine), ฟีไนโตอิน (phenytoin), อะบาคาเวียร์ (abacavir), เนวิราปีน (nevirapine), ซัลโฟนาไมด์ (sulfonamide) และแดพโซน (dapsone) เป็นต้น โดยอาการผื่นแพ้ยาทางผิวหนังชนิดรุนแรง (Severe Cutaneous Adverse Reactions, SCARs) ประกอบด้วย Stevens-Johnson syndrome (SJS), Toxic epidermal necrolysis (TEN), Drug reaction with eosinophilia and systemic symptoms (DRESS) และ Acute generalized exanthematous pustulosis (AGEP) ปัจจุบันพบว่าการแพ้ยาทางผิวหนังชนิดรุนแรงแบบ SJS, TEN และ DRESS มีความสัมพันธ์กับลักษณะทางพันธุกรรมของยีน Major Histocompatibility Complex (MHC) หรือในคนเรียกว่ายีน Human Leukocyte Antigen (HLA) โดยเฉพาะความสัมพันธ์ของยีน HLA-B*15:02 กับการแพ้ยาทางผิวหนังชนิดรุนแรงแบบ SJS/TEN ที่เกิดจากยาคาร์บามาซีพีน (carbamazepine, CBZ) ในชาวเอเชีย และชาวไทย ในขณะที่ยีน HLA-A*31:01 มีความสัมพันธ์กับการเกิด SJS-TEN, DRESS และmaculopapular exanthema (MPE) จากยาดังกล่าวในชาวยุโรป และชาวญี่ปุ่น ซึ่งแสดงให้เห็นว่าเชื้อชาติในแต่ละกลุ่มประชากร และความถี่ของยีนที่แตกต่างกันส่งผลต่อความสัมพันธ์ของอุบัติการณ์ในการเกิดอาการแพ้ยาทางผิวหนังชนิดรุนแรง นอกจากนี้การศึกษาทางด้านคลินิก และการทดสอบโดยอาศัยสมมุติฐานที่สร้างขึ้นจากแบบจำลอง (in silico model) พบว่าสมาชิกของยีน HLA-B75 serotype ได้แก่ HLA-B*15:02, HLA-B*15:08, HLA-B*15:11 และ HLA-B*15:21 มีความสัมพันธ์กับยา Carbamazepine (CBZ) ที่เหนี่ยวนำให้เกิดผื่นแพ้ยาทางผิวหนังชนิดรุนแรง ดังนั้นสมาชิกของยีน HLA-B75 serotype จึงสามารถนำไปประยุกต์ใช้ทางด้านเภสัชพันธุศาสตร์และการแพทย์เฉพาะบุคคล (personalized medicine)
คำสำคัญ
ยาคาร์บามาซีพีน การแพ้ยาทางผิวหนังชนิดรุนแรง เอชแอลเอ-บี ซีโรไทป์ 75 เชื้อชาติ Carbamazepine, Severe cutaneous adverse reactions, HLA-B 75 serotype, Ethnic