บทความวิชาการ
ความก้าวหน้าของระบบนำส่งรูปแบบนิโอโซม
ชื่อบทความ ความก้าวหน้าของระบบนำส่งรูปแบบนิโอโซม
ผู้เขียนบทความ ผศ. ดร. ภญ.ลลนา คงคาเนรมิตร
สถาบันหลัก คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
รหัสกิจกรรม 1017-1-000-003-10-2565
ผู้ผลิตบทความ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
การเผยแพร่บทความ ผู้ประกอบวิชาชีพทุกคน 
วันที่ได้รับการรับรอง 21 ต.ค. 2565
วันที่หมดอายุ 20 ต.ค. 2566
หน่วยกิตการศึกษาต่อเนื่อง 3 หน่วยกิต
บทคัดย่อ
นิโอโซม (niosomes) มีลักษณะเป็นถุง (vesicles) มีโครงสร้างเป็นผนัง หรือเมมเบรนสองชั้น (bilayer) ปัจจัยที่ส่งเสริมให้เกิดนิโอโซมนั้น ได้แก่ ดุลความชอบน้ำและไขมัน รูปทรงของโมเลกุล และค่าอุณหภูมิที่เปลี่ยนจากเจลเป็นของเหลว (gel liquid transition temperature; Tc) ส่วนประกอบหลักในตำรับนิโอโซม ได้แก่ สารลดแรงตึงผิวชนิดไม่มีประจุ (non-ionic surfactants) และสารเสริมที่เหมาะสม เช่น คอเลสเตอรอล (cholesterol) และอาจพบการใช้สารก่อประจุร่วมด้วย ชนิดของนิโอโซมอาจแบ่งเป็นชนิดอนุภาคที่มีขนาดเล็กและผนังชั้นเดียว (small unilamellar vesicle; SUV), อนุภาคที่มีขนาดใหญ่ผนังชั้นเดียว (large unilamellar vesicle; LUV) และอนุภาคที่มีผนังหลายชั้น (multilamellar vesicle; MLV) การเตรียมนิโอโซมทำได้หลายวิธี และหลังการเตรียมก็มีวิธีที่ใช้แยกตัวยาที่ไม่ได้กักเก็บในอนุภาคด้วย ซึ่งการแยกหรือไม่แยกตัวยาที่ไม่ได้กักเก็บภายในอนุภาคออกจากตำรับนั้นขึ้นกับจุดมุ่งหมายของตำรับ จากนั้นตำรับที่เตรียมได้ต้องนำมาศึกษาคุณลักษณะ ได้แก่ รูปร่าง จำนวนชั้นของผนังอนุภาค ขนาดอนุภาค การกระจายขนาดอนุภาค (polydispersity index; PDI) ค่าความต่างศักย์ไฟฟ้าซีต้า (zeta-potential) การไหลของผนังอนุภาค (bilayer fluidity) ประสิทธิภาพในการกักเก็บและความคงสภาพ เพื่อใช้ในการควบคุมคุณภาพและพัฒนาตำรับ นอกจากนี้มีตัวอย่างงานวิจัยการใช้นิโอโซมในระบบนำส่งยา และผลิตภัณฑ์ในท้องตลาดแสดงไว้ด้วย
คำสำคัญ
นิโอโซม, สารลดแรงตึงผิวชนิดไม่มีประจุ, เครื่องสำอาง, ระบบนำส่ง