บทคัดย่อ
ยาขี้ผึ้ง เป็นยาเตรียมทางเภสัชกรรมรูปแบบกึ่งแข็ง (semi-solid dosage form) มีตัวยาสำคัญเท่ากับหรือมากกว่า 1 ชนิด ละลายหรือกระจายอยู่ในยาพื้นขี้ผึ้ง สำหรับใช้ทาภายนอกร่างกาย ยาพื้นขี้ผึ้งมี 4 แบบ ได้แก่ ยาพื้นชนิดเป็นมัน (Oleaginous หรือ hydrocarbon ointment bases) ยาพื้นชนิดดูดน้ำได้ (Absorption หรือ absorbent ointment bases) ยาพื้นชนิดอิมัลชัน (Emulsion ointment bases) และยาพื้นชนิดละลายน้ำได้ (Water soluble ointment bases) ตำรับยาพื้นขี้ผึ้งแต่ละแบบมีส่วนประกอบแตกต่างกัน ส่งผลให้มีคุณสมบัติ รวมทั้งข้อดี-ข้อเสียที่แตกต่างกัน ดังนั้นจึงควรเลือกใช้ยาพื้นขี้ผึ้งที่เหมาะสำหรับตัวยาสำคัญและบริเวณที่ต้องการใช้ยาขี้ผึ้ง วิธีการเตรียมยาขี้ผึ้งมี 2 วิธี ได้แก่ การหลอม (fusion) และการผสมตัวยาเข้ากับยาพื้น (incorporation) การเลือกวิธีเตรียมยาควรคำนึงถึงคุณสมบัติของตัวยาสำคัญและส่วนประกอบต่างๆ ในตำรับ เพื่อให้ยาขี้ผึ้งที่เตรียมได้มีตัวยาสำคัญละลายหรือกระจายอย่างสม่ำเสมอ ขี้ผึ้งมีเนื้อเรียบเนียน มีความคงตัวทางเคมีและกายภาพ