บทคัดย่อ
อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (adverse drug reactions : ADRs) เป็นอาการที่เกิดขึ้นได้เมื่อมีการใช้ยาในขนาดปกติเพื่อการป้องกัน วินิจฉัย บำบัด บรรเทาแต่ไม่รวมถึงการใช้ยาในขนาดสูงหรือรักษาจากอุบัติเหตุจงใจ หรือจากการใช้ยาในทางที่ผิด ซึ่งเภสัชกรมีบทบาทในการประเมิน และจัดการอาการไม่พึงประสงค์ที่เกิดจากการใช้ยา โดยในบทความนี้ได้อธิบายถึงคำนิยามและความหมายที่เกี่ยวข้อง เช่น adverse event, serious adverse effect, serious adverse drug reaction, side effect, medication error การแบ่งประเภทของ adverse Drug reaction แบบต่าง ๆ เช่น การแบ่งแบบ type การแบ่งแบบ immunologic type และ non-immunologic type อธิบายกลไกการเกิด drug hypersensitivity รูปแบบต่าง ๆ รวมถึงได้แสดงตัวอย่างแบบประเมินอาการไม่พึงประสงค์ที่นิยมใช้ในประเทศไทย ได้แก่ Thai algorithm , Naranjo’s algorithm และ WHO’s criteria นอกจากนี้ยังอธิบายถึงกลไกการแพ้ยาข้ามกัน (cross reactivity) ของยากลุ่ม beta-lactam, sulfonamides, NSAIDs และกลุ่มยากันชัก และได้รวบรวมลักษณะอาการแพ้ยาที่สามารถพบได้บ่อย เช่น anaphylaxis, urticaria, angioedema, maculopapular rash, fixed drug eruption, SJS/TEN, AGEP, DRESS, erythema multiforme, exfoliative dermatitis รวมถึงยาที่เป็นสาเหตุของอาการแพ้นั้น โดยมีจุดประสงค์ให้บุคลากรทางการแพทย์มีความรู้ และความเข้าใจเกี่ยวกับอาการไม่พึงประสงค์อย่างถูกต้อง เพื่อให้ผู้ป่วยมีความปลอดภัย ไม่เกิดการแพ้ยาซ้ำ ลดความรุนแรง และลดความเสี่ยงต่อการเสียชีวิตจากการเกิดอาการไม่พึงประสงค์